Lễ hội Mah Grợ
QK2 – Dân tộc Khơ Mú thuộc nhóm dân tộc thiểu số ở tỉnh Sơn La. Lễ hội Mah Grợ của đồng bào dân tộc Khơ Mú có ý nghĩa tổng kết vụ mùa năm qua và khai mở một vụ mùa năm tới.
Lễ hội gồm 2 phần chính là phần lễ cúng của chủ nhà và phần hội múa của cộng đồng trong bản. Về phần lễ, ngay từ sáng sớm, bà chủ nhà đóng vai “Mẹ lúa” cùng cô con gái mặc váy áo, đội khăn piêu đẹp, đeo cái dỏ, tay cầm con dao mài sắc rồi lên nương. Đến nương nhà mình, hai mẹ con đào củ khoai sọ, cắt lấy phần lá khoai bỏ vào giỏ và thêm mấy que củi khô rồi gùi về bản. Trên đường về, bà chủ nhà luôn miệng hú gọi hồn lúa. Trước khi lên cầu thang nhà mình, “Mẹ lúa” lại hú hồn lúa lần nữa mới mang củ khoai sọ vùi vào bếp nướng chín. Khi khoai chín, chỉ mình “Mẹ lúa” được ăn với quan niệm nếu ai ăn khoai trước sẽ bị đau răng, đau mắt. Tiếp theo, “Mẹ lúa” lấy thịt con sóc, con chuột rừng đã được sấy khô trên gác bếp xuống, rửa sạch rồi bỏ vào nồi nấu.
Điệu múa Vêr guông nổi tiếng của người Khơ Mú thường dùng trong lễ hội Mah Grợ.
Trong lúc bà chủ nhà lên nương đem khoai về thì ông chồng lấy lạt tre đan Ta leo rồi mổ 3 con gà chuẩn bị mâm cúng tổ tiên. Con gà thứ nhất được cắt mỏ lấy tiết bôi vào hai đầu gối của từng thành viên trong nhà. Con gà sống thứ hai lấy tiết quệt vào bồ thóc, rổ khoai và khấn. Cúng tổ tiên xong, chủ nhà buộc phên “Ta leo” lên chỗ bàn thờ với quan niệm đó là chỗ ở mới của “ma nhà”.
Sau đó, ông chủ nhà vê 4 viên cơm nếp ở bàn cúng vừa mang xuống, đem dính vào tóc của từng đứa trẻ trong nhà với quan niệm hồn đứa trẻ ở trên đầu cũng được ăn cơm mới, không ốm đau, chóng lớn. Lúc này, bà chủ nhà (Mẹ lúa) cũng trổ tài khoe bông lúa nhà mình trắc hạt với các cụ bà đến dự lễ và cài những cánh hoa rừng lên búi tóc của họ.
Sau khi bữa cơm của chủ nhà đã xong, bà chủ nhà và những người trong gia đình đem rổ khoai, bí đã đồ chín để ở giữa nhà. Cả chủ và khách ăn một miếng khoai, bí, phần còn lại bôi lên áo ông, bà chủ nhà, rồi bôi vào khách. Ai bôi được nhiều người sẽ được hạnh phúc, gặp nhiều may mắn trong năm. Sau đó là uống rượu cần, lần lượt các cụ ông đến lượt cụ bà, khách quý. Uống rượu cần hết lượt mới bước vào cuộc nhảy múa.
NGỌC LINH
Quân khu 1
