Lễ ăn cơm mới của người Phù Lá
Người Phù Lá còn có tên gọi khác là Xá Phó, Bồ Khô Pạ, Mú Dí Pạ, Phổ, Va Xơ Lao, Pu Dang, là dân tộc thiểu số, cư trú đông nhất là ở Lào Cai, một số ít sinh sống ở các tỉnh Lai Châu, Sơn La, Hà Giang, Yên Bái… Đời sống kinh tế gắn liền với sản xuất nông nghiệp tạo nên một tập quán, văn hóa mang đặc trưng riêng của dân tộc mình. Trong đó Tết cơm mới là một nghi lễ truyền thống mang đậm nét tín ngưỡng nông nghiệp của người Phù Lá.
Khi bông lúa chín rộ, từng thửa ruộng bậc thang vàng óng chuẩn bị cho một mùa thu hoạch mới, cũng là lúc người Phù Lá ở Lào Cai tổ chức lễ ăn cơm mới “Giày xí mà”. Tết cơm mới của người Phù Lá là một nghi lễ rất quan trọng để cảm ơn tổ tiên, trời đất đã phù hộ cho gia đình, cộng đồng có vụ mùa bội thu.
Múa mừng cơm mới của người Phù Lá.
Lễ cơm mới thường được tổ chức vào ngày con rồng hay con rắn tùy thuộc vào từng dòng họ, nhưng ăn tết trước ngày mùng 9 tháng 9 âm lịch. Theo phong tục của người Phù Lá, ngày tổ chức ăn tết cơm mới, người phụ nữ cao tuổi nhất trong gia đình sẽ trực tiếp ra ruộng gặt lúa. Khi lúa được người dân đem về đến nhà cũng là lúc gia đình làm lễ tạ ơn tổ tiên và tiến hành làm mâm lễ cúng với các vật phẩm. Có nhiều nơi mâm lễ được chuẩn bị rất cầu kỳ tuy nhiên chủ yếu gồm có xôi làm từ gạo mới, gà luộc, chén rượu, nén hương….
Lễ vật trong lễ cơm mới được bày thành hai mâm, một mâm cúng ma nhà được đặt ở mép cửa và một mâm cúng trời đất được đặt ở ngoài sàn. Sau khi đồ lễ được bày xong, thầy cúng trong bộ trang phục truyền thống, ngồi trước bàn thờ tổ tiên, bàn thờ trời đất cúng gọi các đời tổ tiên, các vị thần về ăn tết cơm mới với gia đình và cầu mong tổ tiên, các vị thần phù hộ cho gia đình được may mắn. Tiếp đó là đến nghi thức trao lộc cho anh em về dự lễ. Ăn cơm xong, chủ nhà rót ba lần rượu, mọi người đều phải uống hết ba lần để làm “lý” rồi được tự do mời, chúc tụng nhau. Sau đó, mọi người cùng nhau tham gia các tiết mục văn nghệ, nhất là khi đêm đã về khuya, trong men rượu lâng lâng trai gái cùng nhau thi thố tài năng qua các bài hát, điệu nhạc, cầm tay nhau xòe quanh bếp lửa và nâng chén rượu, cầu chúc cho gia đình những lời tốt đẹp nhất, cùng cầu chúc cho cây trồng, mùa vàng bội thu, gia đình có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
VŨ HƯƠNG (tổng hợp)
Quân khu 1
