Cách đây vừa tròn 60 năm, ngày 31-10-1957, trước yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội và để kịp thời động viên bộ đội và nhân dân tích cực tham gia kháng chiến, kiến quốc, Đoàn Văn công Quân khu Tây Bắc (nay là Đoàn Văn công Quân khu 2) được thành lập theo Quyết định của Bộ Tổng Tham mưu. Đây là một trong những đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp ra đời sớm của Quân đội và của đất nước. Đoàn Văn công Quân khu ngày ấy được thành lập trên cơ sở từ các đội văn công xung kích của Bộ Tư lệnh Quân khu Tây Bắc, đội tuyên văn Sư đoàn, Trung đoàn và lực lượng thanh niên xung phong cùng một số cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên  được điều từ Tổng cục Chính trị và các đơn vị trong Quân đội.

Đại tá, nhạc sĩ Trần Viết Thân, Đoàn trưởng Đoàn Văn công Quân khu vinh dự đón nhận Danh hiệu “Nghệ sĩ nhân dân” do Chủ tịch nước trao tặng (tháng 1 năm 2016).

Ngày đầu thành lập, Đoàn có khoảng 60 cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên được biên chế thành 4 bộ phận gồm ca, múa, nhạc, kịch với nhiệm vụ chính trị là đem lời ca, tiếng hát phục vụ cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang, đồng bào các dân tộc Tây Bắc và quân, dân trên địa bàn các tỉnh Bắc Lào.

Trong những ngày đầu gian khó, cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên trong Đoàn luôn nêu cao tinh thần cách mạng, đoàn kết, chủ động, khắc phục khó khăn, gian khổ, vừa học văn hóa, vừa học chuyên môn, tiếp thu những nét đẹp văn hóa các dân tộc Tây bắc; chủ động, sáng tạo, xây dựng các chương trình biểu diễn phục vụ bộ đội và nhân dân, mang ánh sáng văn hóa của Đảng đến với các bản làng vùng sâu, vùng xa. Nhiều tác phẩm do nghệ sĩ của Đoàn trực tiếp sáng tác nối tiếp nhau ra đời, phản ánh, tôn vinh hình ảnh cao đẹp của quân và dân Tây Bắc; có sức lan tỏa lớn trong đời sống tinh thần của bộ đội và nhân dân, kịp thời khích lệ, động viên cán bộ, chiến sĩ và nhân dân hăng hái thi đua lập công trong chiến đấu và lao động sản xuất.

Cùng với bộ đội các đơn vị của Quân khu làm nhiệm vụ quốc tế giúp Bạn Lào chiến đấu chống kẻ thù chung, hằng năm, Đoàn tổ chức các chuyến hành quân sang đất Bạn, lưu diễn phục vụ bộ đội tình nguyện Việt Nam và quân, dân tại các tỉnh Bắc Lào; giúp đỡ mở các lớp đào tạo diễn viên cho các đội văn công ở các đơn vị, địa phương, góp phần tăng cường tình đoàn kết hữu nghị đặc biệt Việt Nam – Lào son sắt, thủy chung.

Đại tá Trần Văn Tuấn, Chính trị viên Đoàn Văn công Quân khu trao đổi kinh nghiệm hoạt động công tác Đảng, công tác chính trị với chỉ huy các đội.

Trong những năm tháng ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, trước yêu cầu nhiệm vụ, Đoàn đã vinh dự được điều động lên đường, biên chế trực thuộc Bộ Tư lệnh 559 và mang tên Đoàn Văn công Quân Giải phóng Trường Sơn, được trực tiếp phục vụ bộ đội mở đường hành quân chiến đấu. Dấu chân và những lời ca, điệu múa của cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên trong Đoàn đã có mặt trên khắp các nẻo đường Trường Sơn, trên khắp các chiến trường, những khu vực trọng điểm, ác liệt của cuộc kháng chiến động viên bộ đội và nhân dân. Tiếng hát, lời ca, điệu múa trong các chương trình biểu diễn của Đoàn đã tiếp thêm sức mạnh cho bộ đội chiến đấu và chiến thắng trên khắp các chiến trường.

Sau ngày đất nước thống nhất, tháng 9 năm 1979, Đoàn được điều động trở về trong đội hình của Quân khu với tên gọi Đoàn Nghệ thuật Quân khu 2. Tiếp nối chiến công và truyền thống vẻ vang qua các thời kỳ, Đoàn đã nhanh chóng củng cố lực lượng, ổn định tổ chức biên chế, tích cực, bám nắm nhiệm vụ, chủ động nghiên cứu, học tập, xây dựng được nhiều chương trình nghệ thuật có chất lượng cao. Đoàn đã tổ chức nhiều đội xung kích bám sát các đơn vị làm nhiệm vụ chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên khắp dải biên cương, biểu diễn lưu động, kịp thời cổ vũ, động viên bộ đội và nhân dân chiến đấu bảo vệ vững chắc từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc.

Năm 2012, Đoàn Nghệ thuật Quân khu chính thức có tên gọi là Đoàn Văn công Quân khu theo quyết định của Bộ Tổng Tham mưu. Để đáp ứng nhiệm vụ của Quân đội, Quân khu và yêu cầu phát triển của nền văn hóa, nghệ thuật dân tộc cũng như nhu cầu thưởng thức văn hóa nghệ thuật ngày càng cao của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân, Đoàn Văn công Quân khu luôn đoàn kết, chủ động, không ngừng phấn đấu vươn lên, ngày càng lớn mạnh và trưởng thành về mọi mặt. Các chương trình nghệ thuật của Đoàn luôn đổi mới, sáng tạo, kết hợp nhuần nhuyễn giữa tính dân tộc và hiện đại, đảm bảo đúng định hướng chính trị tư tưởng, có tính giáo dục, tính thẩm mỹ và tính quần chúng cao, mang đậm nét dân gian, dân tộc, văn hóa các vùng miền, nhất là văn hóa các dân tộc Tây Bắc, góp phần tích cực giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ phát triển và hội nhập của đất nước.

Chương trình nghệ thuật “Đoàn quân Việt Nam đi” của Đoàn Văn công Quân khu 2 giành Huy chương vàng tại Hội diễn Nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quân năm 2014.

Một trong những tiết mục tiêu biểu của Đoàn tham dự Liên hoan nghệ thuật 4 nước Việt Nam- Lào- Campuchia và Myanmar do Bộ Văn hóa- Thể thao và Du lịch tổ chức năm 2013 tại tỉnh Quảng Trị.

Hằng năm, Đoàn đã dàn dựng rất nhiều chương trình, tiết mục mới; biểu diễn hàng trăm buổi phục vụ cán bộ, chiến sĩ và nhân dân các dân tộc trên địa bàn; đồng thời thực hiện tốt nhiệm vụ đối ngoại quân sự, ngoại giao nhân dân, biểu diễn phục vụ quân và dân các địa phương bắc Lào; giao lưu, biểu diễn tại các địa phương của Trung Quốc có chung đường biên giới; tích cực tham gia các đoàn công tác của Trung ương và Bộ Quốc phòng ra thăm và giao lưu, biểu diễn phục vụ bộ đội và nhân dân trên quần đảo Trường Sa.

Chỉ tính trong 10 năm trở lại đây, Đoàn đã xây dựng được gần 150 chương trình nghệ thuật với trên 1.500 buổi biểu diễn phục vụ các sự kiện trọng đại của đất  nước, của Quân đội, Quân khu và các cấp, các ngành, địa phương; tổ chức được trên 20 lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho gần 400 lượt nghệ sĩ, diễn viên các đoàn nghệ thuật, hạt nhân văn nghệ cơ sở ở trong nước và nước Bạn Lào; chỉ đạo, giúp đỡ nội dung nghệ thuật cho hơn 100 đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp và đội nghệ thuật không chuyên trong và ngoài Quân đội…

Đoàn luôn tích cực tham gia các hội thi, hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc, toàn quân; liên hoan giao lưu nghệ thuật chuyên nghiệp quốc tế, đạt nhiều giải thường cao quý; giành được 35 huy chương Vàng, 31 huy chương Bạc, 4 giải A và giải B, 3 giải Ba, hàng chục cờ thưởng, bằng khen, giấy khen.

Với những thành tích xuất sắc trong 60 năm xây dựng và trưởng thành, Đoàn Văn công Quân khu đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng Danh hiệu “Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân; 3 Huân chương Quân công, Huân chương Chiến công hạng Nhì, hạng Ba; Đảng, Nhà nước Cộng hòa DCND Lào tặng thưởng Huân chương It-xa-la hạng Nhì; được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, các ban, bộ, ngành Trung ương, Đảng ủy – Bộ Tư lệnh Quân khu, Cục Chính trị Quân khu và các đơn vị, địa phương tặng cờ thưởng thi đua và gần 120 bằng khen, giấy khen cùng nhiều phần thưởng cao quý. Hàng trăm lượt cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên có chiến công và thành tích xuất sắc được tặng thưởng Huân, Huy chương và các danh hiệu cao quý. Một đồng chí vinh dự được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, 4 đồng chí được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học, nghệ thuật, 4 đồng chí được phong tặng Nghệ sĩ nhân dân, 18 đồng chí Nghệ sĩ ưu tú; trong đó  có 1 nghệ sĩ nhân dân và 8 nghệ sĩ ưu tú hiện đang công tác tại Đoàn.

Nhân dịp kỷ niệm 60 năm Ngày truyền thống, Đoàn Văn công Quân khu đã vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Ba.

Vinh dự, tự hào về truyền thống vẻ vang, ghi nhớ công lao, cống hiến to lớn của các thế hệ đi trước, cán bộ, nghệ sĩ, diễn viên, nhân viên Đoàn Văn công Quân khu nguyện phấn đấu hết lòng vì nghệ thuật, ra sức thi đua rèn đức, luyện tài “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”, tô thắm truyền thống “Đoàn kết – Tự lực – Chủ động – Sáng tạo – Nghệ thuật – Hiệu quả”, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng, văn hóa.

Đại tá, NSND TRẦN VIẾT THÂN
Đoàn trưởng Đoàn Văn công QK