Hội cốm của người Tày
Ngày hội cốm tháng 10 là nét văn hóa đặc sắc của người Tày ở Lào Cai. Hội Cốm cũng chính là Tết Cốm mừng trăng, mừng mùa cơm mới, thường bắt đầu sau vụ gặt. Đây không chỉ là thời điểm nhàn rỗi để nghỉ ngơi sau trọn một năm dãi nắng dầm mưa mà còn là lúc thụ hưởng thành quả sau những ngày lao động cực nhọc. Như nhiều tết cơm mới của bà con dân tộc vùng cao, hội cốm của người Tày là dịp để tạ ơn thần linh, trời đất đã phù hộ mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt và ngô thóc đầy bồ.
Từ đầu xã đến tận cuối xã là khung cảnh rộn ràng làm cốm. Thông thường, việc gặt lúa, chọn bông sẽ được các chị em phụ nữ đảm nhận, trong khi đó, cánh đàn ông sẽ phụ trách khơi lò, chẻ lạt, bổ củi, làm sàn gác sấy cốm. Lúa nếp đem về được sắp hàng bên suối, dỡ ra rồi nhặt rửa từng bông một. Bông lúa được khỏa trong nước mát sạch bong đem đến xếp bên lò. Lúc này các lò đã đượm than hồng, vỉ liếp đan bằng tre tươi được đặt lên miệng lò, các cô gái xúm quanh đặt mỗi lần năm bông lên vỉ rồi luôn tay lật đi lật lại sao cho hạt nếp chín đều. Cốm sấy xong phải mềm, có mùi thơm dịu.
Mọi người cùng tham gia vào công việc làm cốm.
Giã cốm là công đoạn quan trọng trong ngày hội cốm, không chỉ mang ý nghĩa thông báo về một mùa vụ bội thu, mà còn là để mời tổ tiên, các vị thần linh về hưởng cốm. Người rang, người giã, người sàng, người sảy… làm cho không khí ngày hội trở nên đông vui, bình yên và ấm áp. Hạt cốm mềm mà dẻo, mười hạt đều cả mười, mang vị ngọt của đất, của gió, của nắng, của sương…, cầm vào mát nhẹ giữa lòng bàn tay. Từ những hạt cốm đều xanh, hấp dẫn, phụ nữ Tày làm nên các món đặc trưng trong ngày hội, trong đó, cơm cốm là món không thể thiếu trên bàn thờ tổ tiên. Sau khi làm lễ, từng hạt cốm nhỏ được người ta mời nhau để cùng thưởng thức cái vị thơm, vị ngọt của “hạt ngọc” bản mình.
Trong ngày hội còn diễn ra nhiều hoạt động sôi nổi như: Thi giã cốm, lễ dâng nàng trăng, lễ gọi nàng trăng xuống chơi, hát giao duyên, múa dệt cửi, hát nôm Tày.
VŨ HƯƠNG (ST)
Quân khu 1
