Dân quân tự vệ (DQTV) là thành phần của lực lượng vũ trang nhân dân, cùng với Quân đội nhân dân (QĐND) làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhân kỷ niệm 89 năm Ngày truyền thống lực lượng DQTV, Trung tướng Phạm Quang Ngân, Cục trưởng Cục DQTV (Bộ Tổng Tham mưu QĐND Việt Nam) trao đổi với phóng viên Báo QĐND về sự phát triển và những kết quả nổi bật trong công tác của lực lượng DQTV.

Phóng viên (PV): Gần 90 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng DQTV đã có đóng góp hết sức quan trọng trong chiến đấu, lao động và công tác; 370 tập thể và 284 cán bộ, chiến sĩ được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, DQTV Việt Nam được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng. Hiện nay, lực lượng DQTV phát triển và phát huy truyền thống ra sao, thưa đồng chí?

Trung tướng Phạm Quang Ngân: Hiện nay, tỷ lệ DQTV đạt 1,4% dân số và đảng viên trong DQTV trên 28,2%. Lực lượng DQTV được huấn luyện quân sự, giáo dục chính trị, pháp luật cơ bản, tổ chức biên chế chặt chẽ; phát huy tốt vai trò xung kích, hoạt động hiệu quả, phối hợp tốt cùng các lực lượng chức năng giữ vững ổn định chính trị, củng cố, tăng cường quốc phòng và an ninh ở địa phương, cơ sở. DQTV cũng là lực lượng xung kích trong công tác vận động quần chúng, hỗ trợ, giúp đỡ nhân dân phòng, chống và khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn.

Dân quân quận Thanh Khê (Đà Nẵng) sơ tán người dân vùng lũ đến nơi an toàn (tháng 10-2023). Ảnh: VIỆT HÙNG

Từ năm 2002 đến nay, cả nước đã huy động gần 40 triệu lượt DQTV và hàng trăm lượt tàu hải đội dân quân thường trực (DQTT) tham gia trực sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ), phối hợp với các đơn vị chức năng bảo vệ vững chắc biên giới quốc gia, đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc, bảo vệ an ninh trật tự và tham gia phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm cứu nạn, làm công tác dân vận, tham gia xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh…

Qua đó, góp phần cùng các lực lượng giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương. Đặc biệt, trong đại dịch Covid-19 đã có 890.000 lượt DQTV với hơn 2,2 triệu ngày công phối hợp với các lực lượng tham gia phòng, chống dịch, được các cấp ủy, chính quyền, nhân dân đánh giá cao.

Có thể khẳng định, lực lượng DQTV luôn phát huy truyền thống và cố gắng hết mình trong mọi nhiệm vụ, xứng đáng với lời khen mà Chủ tịch Hồ Chí Minh dành cho: “DQTV và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận địch nhân hung bạo thế nào, hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã”.

PV: Theo đồng chí, để đạt được những kết quả đó là nhờ những yếu tố nào?

Trung tướng Phạm Quang Ngân: Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đảng, Nhà nước luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng, nâng cao chất lượng tổng hợp và khả năng SSCĐ của DQTV. Để lực lượng DQTV đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật DQTV (sửa đổi), có hiệu lực từ ngày 1-7-2020. Theo đó, lực lượng DQTV tiếp tục được xây dựng theo hướng “vững mạnh và rộng khắp”; từng bước nâng cao chất lượng tổng hợp và khả năng SSCĐ.

Tự vệ Nông trường Cà phê Chư Prông (huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai) trên thao trường huấn luyện. Ảnh: VIỆT HÙNG

Các mô hình điểm DQTV cũng được xây dựng và nhân rộng, hoạt động hiệu quả, như: Chốt DQTT gắn với điểm dân cư liền kề và đồn, trạm biên phòng; đơn vị dân quân làm nhiệm vụ thường trực tại cấp tỉnh, đơn vị tự vệ trong các loại hình doanh nghiệp…

Công tác tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực công tác cho đội ngũ cán bộ làm công tác quốc phòng địa phương, DQTV ở các cấp được chú trọng. Chất lượng, vai trò tham mưu của cơ quan quân sự các cấp đối với công tác xây dựng lực lượng DQTV ngày một nâng cao. Nhờ đó, công tác huấn luyện, diễn tập và hoạt động của lực lượng DQTV không ngừng được đổi mới; giáo dục chính trị, phổ biến, giáo dục pháp luật được kết hợp linh hoạt, sáng tạo, đạt hiệu quả cao.

Bên cạnh đó, dù chế độ, chính sách đối với DQTV còn nhiều khó khăn nhưng cũng đã được các cơ quan, đơn vị, địa phương quan tâm, phần nào giúp lực lượng DQTV yên tâm thực hiện tốt nhiệm vụ. Tới đây, khi Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 72/2020/NĐ-CP về tổ chức xây dựng lực lượng và chế độ, chính sách đối với DQTV sẽ tạo điều kiện tốt hơn để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của lực lượng DQTV trong tình hình mới…

PV: Được biết, điểm nhấn năm 2023 là việc triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng hải đội DQTT tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo trong tình hình mới” và xây dựng mô hình điểm DQTV đạt những kết quả đáng ghi nhận. Năm 2024, nhiệm vụ trọng tâm trong công tác DQTV là gì, thưa đồng chí?

Trung tướng Phạm Quang Ngân: Năm 2024, Cục DQTV xác định tham mưu triển khai toàn diện nhiệm vụ, giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động của lực lượng DQTV; trọng tâm triển khai hiệu quả các đề án về DQTV theo chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, thủ trưởng Bộ Quốc phòng. Bên cạnh đó, Cục tiếp tục chỉ đạo tổ chức xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh và rộng khắp, có số lượng phù hợp, cơ cấu thành phần hợp lý, tổ chức chặt chẽ, chất lượng tổng hợp ngày càng cao; chỉ đạo đào tạo chỉ huy trưởng ban CHQS cấp xã, ngành quân sự cơ sở; tập trung nâng cao chất lượng tập huấn, huấn luyện, hội thi, hội thao cho DQTV, hải đội DQTT; tổ chức luyện tập, diễn tập theo phương án SSCĐ.

Tiếp tục triển khai xây dựng hải đội DQTT; xây dựng, nhân rộng mô hình điểm đơn vị DQTV; củng cố, nâng cấp, xây dựng mới chốt chiến đấu DQTV biên giới đất liền, xây dựng trụ sở ban CHQS cấp xã; thành lập, kiện toàn, nâng cao chất lượng hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã… Đặc biệt, chỉ đạo lực lượng DQTV tích cực luyện tập, tham gia các cuộc hội thao, như: Hội thi tàu và hội thao các hải đội DQTT; hội thao thể dục thể thao quốc phòng toàn quốc năm 2024; hội thao bắn súng quân dụng toàn quân và DQTV năm 2024; tập huấn nâng cao năng lực công tác xây dựng nông thôn mới cho cán bộ làm công tác quốc phòng, quân sự, DQTV các cấp…

PV: Để tiếp tục xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, rộng khắp, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới, theo đồng chí, chúng ta cần phải làm gì? 

Trung tướng Phạm Quang Ngân: Trước hết, cần phải tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị và toàn thể nhân dân. Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò chủ trì, phối hợp của cơ quan quân sự địa phương, ban CHQS cấp xã và ban CHQS cơ quan, tổ chức ở cơ sở trong việc tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền, người đứng đầu cơ quan, tổ chức lãnh đạo, chỉ đạo công tác DQTV. 

Tự vệ Nông trường Cà phê Chư Prông (huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai) trên thao trường huấn luyện. Ảnh: VIỆT HÙNG

Tập trung xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh về mọi mặt, trọng tâm là vững mạnh về chính trị, làm cơ sở hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao; chú trọng phát triển Đảng trong lực lượng DQTV, nhất là ở địa bàn trọng điểm, bộ phận làm nhiệm vụ quan trọng, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Cùng với đó, chú trọng nâng cao chất lượng tập huấn, huấn luyện, diễn tập cho DQTV, hải đội DQTT; bồi dưỡng nâng cao năng lực hoạt động thực tiễn, nhất là khả năng nắm thông tin kịp thời, cách xử lý các tình huống phát sinh về quốc phòng, an ninh tại địa phương. Bảo đảm tốt chế độ, chính sách cho DQTV cũng là một trong những yêu cầu cần làm ngay. Chế độ tốt, chính sách hợp lý giúp lực lượng DQTV yên tâm công tác, nâng cao hơn nữa tinh thần trách nhiệm, cống hiến, sẵn sàng huy động và hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về DQTV bằng nhiều hình thức, phương pháp, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ chủ trì các cấp về công tác DQTV. Phải xác định rõ, xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh và rộng khắp là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược cần phải thực hiện ngay trong thời bình để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa trong tình hình mới.

(Theo QĐND)