QK2 – Đại tướng Chu Huy Mân tên thật là Chu Văn Điều, sinh ngày 17 tháng 3 năm 1913 trong một gia đình nông dân nghèo tại xã Yên Lưu, tổng Yên Trường, phủ Hưng Nguyên, nay là xã Hưng Hòa, thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. Năm 16 tuổi, ông đã tham gia cách mạng, trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam ngay từ năm 1930. Trong quá trình hoạt động cách mạng, đồng chí Chu Huy Mân đã nhiều lần bị thực dân Pháp bắt giam, tra tấn dã man và tìm cách đấu tranh, vượt ngục, bắt liên lạc với tổ chức đảng để tiếp tục hoạt động.

Đồng chí Chu Huy Mân nhập ngũ tham gia quân đội ngay từ năm 1945. Trong Cách mạng Tháng Tám 1945, đồng chí tham gia lãnh đạo khởi nghĩa ở Quảng Nam và giữ các chức vụ Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chính trị viên Chi bộ Quảng Nam. Trong suốt cuộc đời hoạt động, Đại tướng Chu Huy Mân lần lượt giữ nhiều chức vụ quan trọng, như Chính ủy, Tư lệnh Quân khu, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, Phó Bí thư Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân uỷ Trung ương); Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước. Đồng chí là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam từ khóa II đến khóa V; Ủy viên Bộ Chính trị các khóa IV, V; Đại biểu Quốc hội các khóa II, IV, VII. Đại tướng Chu Huy Mân được tặng thưởng nhiều Huân, Huy chương, danh hiệu cao quý: 1 Huân chương Sao vàng; 1 Huân chương Hồ Chí Minh; 3 Huân chương Quân công (1 hạng Nhất, 2 hạng Nhì); 2 Huân chương Chiến công (1 hạng Nhất, 1 hạng Nhì); 1 Huân chương Chiến thắng hạng Nhất…

Đối với LLVT Quân khu 2 và nhân đân các dân tộc trên địa bàn, Đại tướng Chu Huy Mân còn là cán bộ cốt cán ngay từ những ngày đầu thành lập. Chuẩn bị bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, thực hiện chủ trương của Đảng điều động một số cán bộ ưu tú vào hoạt động trong Quân đội, từ chiến trường khu 5, Chu Huy Mân được điều động ra Việt Bắc để xây dựng các trung đoàn chủ lực, lần lượt đảm nhiệm các chức vụ Trung đoàn trưởng, Bí thư Trung đoàn ủy, Chính ủy các Trung đoàn 74, 72. Sau đó, các đơn vị chủ công thuộc các Trung đoàn 74, 72, 28 các  sáp nhập thành Trung đoàn 174 (Trung đoàn Cao – Bắc – Lạng), Chu Huy Mân là Chính ủy đầu tiên của Trung đoàn. Ngay sau khi được thành lập, trong điều kiện còn muôn vàn khó khăn thử thách nhưng do yêu cầu nhiệm vụ, dưới sự lãnh đạo, chỉ huy của Chính ủy Chu Huy Mân và Trung đoàn trưởng đầu tiên – Đặng Văn Việt, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 174 đã đánh thắng ngay từ trận đầu: Chiến thắng Bông Lau – Lũng Phầy lần thứ 4 (3/9/1949). Đây một trong 3 trận phục kích lớn, xuất sắc nhất thời kỳ đầu kháng chiến chống thực dân Pháp và là một trong những chiến công chói lọi của Trung đoàn, trực tiếp góp phần xây dựng truyền thống "Đã đánh là thắng, thắng ngay trận đầu" của Trung đoàn 174 Anh hùng.

Ngày 1/5/1951, Đại đoàn 316 được thành lập, là một trong các đại đoàn chủ lực đầu tiên của Quân đội. Đồng chí Chu Huy Mân làm Phó Chính ủy, sau đó làm Chính ủy, Bí thư Đảng ủy Đại đoàn. Những ngày đầu thành lập, dưới sự chỉ huy của Sư đoàn trưởng Lê Quảng Ba và Chính ủy Chu Huy Mân, Sư đoàn 316 đã tham gia hầu hết các chiến dịch như: Biên giới, Hòa Bình, Hoàng Hoa Thám, Tây Bắc, Thượng Lào, Đông Xuân 1953-1954, đánh thắng nhiều trận quan trọng, đặc biệt là trong chiến dịch Điện Biên Phủ, Đại đoàn 316 đánh trận mở đầu, tiêu diệt cứ điểm Him Lam (ngày 13/3/1954), khai hỏa trận đánh Đồi A1. 

Cuối năm 2000, khi ấy, Sư đoàn 316 chuẩn bị các hoạt động kỷ niệm 50 năm Ngày thành lập, thực hiện chuyến hành quân “về nguồn” tại Lạng Sơn. Đại tướng Chu Huy Mân khi ấy đã ở tuổi 88 những vẫn nhanh nhẹn, hoạt bát, “dẫn đầu”, chỉ huy đoàn cán bộ Sư đoàn trở lại nơi ghi dấu đơn vị ra đời. Những người dân ở bản Slắng, xã Bình Trung, Cao Lộc khi ấy vẫn nhận ra ngay người cán bộ mẫn cán, gần gũi Chu Huy Mân. Đại tướng Chu Huy Mân xúc động nhớ về một thời chiến đấu, gắn bó máu thịt, chia lửa với nhân dân, tự hào về Sư đoàn 316, một đơn vị bề dày truyền thống, có thành tích và tên tuổi đặc biệt xuất sắc của Quân đội.

Với kinh nghiệm lãnh đạo công tác chính trị, quân sự, công tác tổ chức, đào tạo, huấn luyện cán bộ và chỉ huy chiến đấu của Chính ủy Đại đoàn 316, cuối năm 1954, đồng chí Chu Huy Mân được Bác Hồ, Trung ương Đảng và quân đội tin tưởng giao trọng trách làm Trưởng đoàn kiêm Bí thư Đảng ủy Đoàn cố vấn quân sự sang giúp Đảng và Bộ Quốc phòng Lào (gồm cơ quan Tham mưu, Chính trị, Hậu cần và các đơn vị chuyên môn kỹ thuật trực thuộc bộ và lực lượng vũ trang ba thứ quân); cùng lãnh đạo nước Bạn bàn bạc, thống nhất, xác định trọng tâm nhiệm vụ là giúp bạn đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chính trị, quân sự cả về kiến thức chuyên môn và năng lực lãnh đạo, tổ chức kháng chiến.

Năm 1958, đồng chí Chu Huy Mân được giao trọng trách làm Chính ủy Quân khu Tây Bắc kiêm Bí thư Khu ủy Tây Bắc. Trong suốt cuộc đời cách mạng, đồng chí Chu Huy Mân là tấm gương sáng ngời của người cộng sản kiên trung, bất khuất, là nhà chính trị, quân sự xuất sắc, vị tướng tài năng. Đồng chí Chu Huy Mân là người Chính ủy xuất sắc của LLVT Quân khu 2, góp phần xứng đáng vào công tác lãnh đạo, chỉ huy và chính quyền, nhân dân thực hiện nhiệm vụ chiến đấu, công tác trên địa bàn Tây Bắc cũng như thực hiện nhiệm vụ chiến lược của Đảng của Quân đội.

VIỆT LONG (tổng hợp)