QK2 – Trong chuyến công tác cùng Ban chỉ đạo 515 Quân khu 2 tại các tỉnh Bắc Lào, điều sâu lắng và đầy cảm xúc trong tôi là những ánh mắt, nụ cười và cả những cái “ôm” như muốn níu chặt lấy nhau. Tất cả đều tại “Con” Covid-19 mà tình anh em giờ mới có dịp trực tiếp gặp gỡ.

SÂU NẶNG NGHĨA TÌNH RIÊNG CÓ

Sự trọng thị, chu đáo trong đón tiếp nhưng đâu đó vẫn mộc mạc nghĩa tình, tất cả như không có bất cứ khoảng cách nào. Đó là những cảm nhận của tôi và đoàn công tác của Ban chỉ đạo 515 Quân khu 2 tại các tỉnh Bắc Lào. Điều ấy không chỉ biểu thị trong thời gian trao đổi làm việc của hai bên, mà ngay bên lề hội nghị hay trong những bữa ăn đầm ấm. Đồng chí Bua Không Nam Mạ Vông, Ủy viên Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Bí thư, Tỉnh trưởng tỉnh Bò Kẹo chia sẻ rất nhiều câu chuyện và những kỷ niệm thời ông học đại học, rồi đến bảo vệ Luận án Tiến sĩ tại Việt Nam. Tình người, tình đời và cả quốc gia dân tộc đã khiến ông như chính con đẻ của Việt Nam. Tình cảm sâu sắc ấy, duyên nợ ấy nên chính ông đã đặt tên con đầu lòng của mình là Việt Nọi (Việt Bé). Bởi ông muốn sau này các thế hệ con, cháu của mình sẽ mãi biết ơn đến Việt Nam, người anh em có một không hai. Đến giờ đã là cán bộ cấp cao của Lào nhưng trong ông luôn cảm thấy còn duyên nợ với mảnh đất ngàn năm văn hiến Việt Nam. Một duyên nợ được bắt nguồn từ tình cảm, sự sẻ chia của hai dân tộc luôn hết lòng vì nhau cả trong thời kỳ kháng chiến và trong xây dựng 2 nước ngày nay.

Phút chia tay giữa Thiếu tướng Trần Ngọc Tuấn, Ủy viên Thường vụ Đảng ủy, Phó Chính ủy Quân khu, Trưởng ban chỉ đạo 515 Quân khu 2 với đồng chí Bum Không Lạ Chiêm Phom, Ủy viên Dự khuyết Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Bí thư, Tỉnh trưởng tỉnh U Đôm Xay trước khi tổ chức hồi hương hài cốt liệt sỹ về Việt Nam.

Cũng như tỉnh Bò Kẹo, các nơi đoàn đến như: Phông Sa Lỳ, Luông Nậm Thà, U Đôm Xay, Luông Pha Băng, Xay Nha Bu Ly, trong tình cảm sâu nặng nghĩa tình anh em, các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Bí thư, Tỉnh trưởng các tỉnh nhiều lần khẳng định, nếu không có quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam giúp đỡ trong kháng chiến, thì Lào sẽ không có ngày hôm nay. Rồi những câu chuyện về năm tháng chiến đấu trên nước bạn Lào, các chiến sĩ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam đã phát huy tốt truyền thống kiên cường, bất khuất của dân tộc, kề vai sát cánh cùng bộ đội Pa Thét và nhân dân các dân tộc Lào anh dũng chiến đấu trên các mặt trận. Luôn coi sự nghiệp cách mạng của nước Bạn Lào như của chính đất nước mình, cũng được các đại biểu ôn lại một cách trân trọng. Lãnh đạo các tỉnh Bắc Lào cũng vui mừng phấn khởi thông tin những nội dung mà các tỉnh đã và đang phối hợp thực hiện với các bộ, ngành, các địa phương của Việt Nam, nhất là LLVT Quân khu 2 và các tỉnh trên địa bàn Quân khu đã và đang có rất nhiều hoạt động thiết thực giúp các địa phương và các đơn vị Quân đội các tỉnh Bắc Lào, thúc đẩy sự hợp tác toàn diện, tình cảm đặc biệt keo sơn Việt – Lào lên một tầm cao mới.

Là cán bộ cấp cao của Lào được học tập tại Việt Nam, ông Bum Không Lạ Chiêm Phom, Ủy viên Dự khuyết Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Bí thư, Tỉnh trưởng tỉnh U Đôm Xay nhiều lần nhắc lại cả trong khi làm việc và bên lề hội nghị, ông khẳng định rất rõ với mọi người việc tìm kiếm hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam trên đất nước Lào là trách nhiệm, là tình cảm thiêng liêng của thế hệ hôm nay với các bậc cha, chú đã anh dũng hy sinh vì độc lập, tự do của hai dân tộc, nếu không có sự hy sinh ấy, chúng ta sẽ không có ngày hôm nay. Tỉnh U Đôm Xay đã có rất nhiều giải pháp để đẩy mạnh tuyên truyền đến các tầng lớp nhân dân, nhất là những cụm bản vùng sâu; những già làng, những cựu chiến binh nhằm để mọi người cung cấp thông tin về phần mộ, về những địa điểm chôn cất bộ đội Việt Nam. Vì thế, việc phối hợp tìm kiếm, cất bốc và hồi hương hài cốt liệt sỹ đã anh dũng hy sinh vì nhiệm vụ quốc tế cao cả là trách nhiệm chung, là tình cảm thiêng liêng riêng có của hai nước Việt Nam – Lào, ông Bum Không Lạ Chiêm Phom cho biết thêm.

Thiếu tướng Trần Ngọc Tuấn, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Phó Chính ủy Quân khu, Trưởng ban chỉ đạo 515 Quân khu 2 trân trọng cảm ơn sự đón tiếp chu đáo, đầy nghĩa tình anh em của các tỉnh. Khẳng định rõ chủ trương quan điểm của Đảng, Nhà nước Việt Nam là trong bất luận điều kiện hoàn cảnh nào Việt Nam và Lào vẫn luôn là những người anh em thân thiết đặc biệt, tình cảm Việt Nam – Lào sẽ mãi mãi trường tồn và được các thế hệ vun đắp gìn giữ, sẽ mãi mãi xanh tươi đời đời bền vững. Hai bên đều khẳng định và thống nhất cao với chủ trương, đường lối, quan điểm lãnh đạo của hai Đảng, hai Nhà nước và Bộ Quốc phòng hai nước trên tất cả các lĩnh vực, cùng chia sẻ cho nhau những kiến thức, kinh nghiệm trong từng phạm vi, lĩnh vực cụ thể. Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ là chủ trương đúng đắn của hai Đảng, hai Nhà nước và Bộ Quốc phòng 2 nước. Thực hiện tốt nhiệm vụ này sẽ có ý nghĩa quan trọng, góp phần tích cực vào việc tăng cường mối quan hệ hữu nghị truyền thống, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa hai nước Việt Nam – Lào; mong muốn hai bên sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ trong công tác tìm kiếm, cất bốc, hồi hương hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam hy sinh tại các tỉnh Bắc Lào trong thời kỳ chiến tranh về nước trong thời gian sớm nhất, đáp ứng lòng mong mỏi của Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân hai nước Việt – Lào anh em.

NHỮNG THỜI KHĂC LINH THIÊNG ĐÓN CÁC ANH VỀ

Cứ mỗi lần chuẩn bị lễ truy điệu và bàn giao hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam về nước, vùng trời của trung tâm tỉnh U Đôm Xay (Lào) lại đổi thay đến lạ kỳ. Lúc nắng, lúc mưa, nhưng nắng mưa lại rất hợp lý và không ảnh hưởng đến các hoạt động theo chương trình kế hoạch. Chập tối, trước giờ diễn ra các hoạt động giữa lãnh đạo tỉnh và ban công tác đặc biệt 6 tỉnh Bắc Lào với đoàn công tác 515 Quân khu trời còn đổ mưa như trút nước. Nhưng chỉ sau gần 1 giờ đồng hồ trời trở tạnh ráo, lấp lánh những vì sao xa, và điều kỳ diệu khi có đàn rơi đến cả trăm con lượn bay thành hàng, thành lối, mấy vòng quanh phủ quan hài cốt các anh đang nằm ở nhà chờ của Đội Quy tập. Phải chăng trời đất Bắc Lào như muốn chào các anh lần cuối trước khi về với đất mẹ Việt Nam. Buổi sáng hôm sau làm lễ truy điệu và bàn giao hài cốt, tiết trời càng trở nên đẹp đẽ, xanh trong. Dọc hai bên đường từ trung tâm tỉnh U Đôm Xay sang tỉnh Phông Sa Lỳ, kéo dài giáp cửa khẩu Tây Trang, hàng nghìn cán bộ, học sinh, sinh viên, LLVT và đông đảo nhân dân các tỉnh Bắc Lào, trên tay cầm cờ của hai nước vẫy chào và tất cả đều bày tỏ lòng thành kính, niềm tiếc thương vô hạn các Anh hùng liệt sỹ. Ông Sỉ Von – Bun Chạ Lơn 86 tuổi, nhà sát vách với Đội Quy tập nghẹn ngào xúc động chia sẻ: “Cứ mỗi lần tìm được hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam về Đội Quy tập để đưa về Việt Nam, đã làm cho ông cảm thấy nhẹ cái lòng. Vì Lào mà những người con Việt Nam phải nằm lại mấy chục năm nơi rừng sâu, nước độc. Chính ông cũng nhiều lần xuống tận bản Huội Sa Lạt, huyện Mường Ngà, tỉnh U Đôm Xay để tìm lại những nơi ông cùng bà con từng tận mắt chứng kiến có bộ đội Việt Nam hy sinh vào những năm 1967, 1968”.

Các tầng lớp nhân dân tỉnh U Đôm Xay (Lào) chờ đón đoàn hồi hương hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam về nước đi qua.

Để được đón 8 hài cốt liệt sỹ là quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam hy sinh tại các tỉnh Bắc Lào về nước vào đúng dịp kỷ niệm 75 năm Ngày Thương binh – Liệt sỹ, là cả một quá trình dài nhọc nhằn tìm kiếm của cán bộ, nhân viên Đội Quy tập mộ liệt sỹ, Cục Chính trị, Quân khu 2. Đại tá Hán Văn Hùng, Đội trưởng Đội Quy tập mộ liệt sỹ cho biết, đây là kết quả tìm kiếm hài cốt liệt sỹ đợt 2 mùa khô 2021 – 2022. Riêng đợt 1 mùa khô 2021 – 2022 vừa qua, do tình hình dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp, vì thế Đội đã tiến hành bàn giao 12 hài cốt quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam cho Ban chỉ đạo 515 Quân khu tại cửa khẩu Tây Trang. Sau những thủ tục phòng chống dịch theo quy định, đoàn công tác của Ban chỉ đạo 515 Quân khu cùng tỉnh Điện Biên hồi hương và tổ chức Lễ truy điệu, an táng 12 hài cốt liệt sỹ tại Nghĩa trang Tông Khao, thành phố Điện Biên Phủ (Điện Biên). Anh còn kể cho chúng tôi nghe rất nhiều câu chuyện về việc đi xác minh thông tin và tìm kiếm ở ngoài thực địa. Trong đó, nhiều lần Đội Quy tập đến các bản vùng sâu, vùng xa xác minh thông tin, khi đến nơi được trưởng bản và bà con, nhất là những người già nhiệt tình cung cấp thông tin. Rồi tổ chức hành quân, có lần phải lần mò cơ động trong rừng rậm mất hai, ba ngày, có nhiều lúc phải vượt qua vách núi dựng đứng, uốn cong trên đầu, nhiều đoạn phải thay nhau cõng người già đi chỉ đường, đêm về phải thức để đốt lửa cho ấm. Nhiều lần tìm kiếm, đào bới đến ngày thứ 3, ngày thứ 4 vẫn không thấy do địa hình, địa vật thay đổi; nhiều cán bộ, nhân viên tỏ ra vô vọng. Nhưng giây phút tìm thấy hài cốt, niềm vui xúc động như muốn vỡ òa, trong khóe mắt rưng rưng mọi người ôm lấy nhau mà không thể nói lên lời. Sau cái thở dài, anh nói trong xót xa: Chiến tranh khắc nghiệt quá, vì thế mấy chữ do đồng đội khắc vội chưa đủ thông tin để chúng tôi đưa các anh về nơi chôn nhau cắt rốn ở mỗi miền quê được. Gian nguy vất vả là thế, nhưng cán bộ, nhân viên trong Đội luôn xác định nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ là nhiệm vụ hết sức vẻ vang, có ý nghĩa chính trị sâu sắc và không cho phép bất cứ ai nản lòng, tìm kiếm được sớm bao nhiêu, tốt bấy nhiêu, vì trong số người thân của các liệt sỹ có nhiều người là mẹ, là vợ hiện giờ đã già, yếu, trong khi đêm ngày họ chỉ có ước ao nhìn thấy người chồng, người con của mình lần cuối, cho dù chỉ là ít xương cốt thôi cũng đủ ấm lòng trước lúc nhắm mắt, xuôi tay.

Ban chỉ đạo 515 Quân khu 2 và các đại biểu di quan các Anh hùng liệt sỹ.

Trời Điện Biên, mảnh đất anh hùng huyền thoại một thời bom dung, pháo dật, chỉ mới hôm qua còn nắng chang chang mà ngày tổ chức Lễ truy điệu và an táng hài cốt liệt sỹ lại trở nên dễ chịu hơn nhờ những áng mây bồng bềnh như chiếc ô khổng lồ trở che cho các anh. Thực tế đã chứng minh suốt từ những năm 2017 đến nay, thời khắc đón các anh về, đến giây phút tổ chức Lễ truy điệu và an táng cho các anh thì tiết trời đều trở nên đẹp đẽ xanh trong một cách khó lý giải, mà chỉ cách đó giờ đồng hồ thôi khi nắng như đổ lửa, lúc mưa như trút nước. Trong âm hưởng trầm hùng của nền nhạc chiêu hồn như xoáy vào lòng người, xen lẫn những tiếng nấc nghẹn ngào và những giọt nước mắt lăn dài trên từng gương mặt, làm cho các đại biểu, có cả cấp cao, những vị tướng không thể kìm lòng về sự hy sinh mất mát đến vô tận.

Chiến tranh đã lùi xa; đất nước đã hồi sinh và đang phát triển mạnh mẽ, nhưng vết thương lòng vẫn chưa thể nguôi ngoai. Hậu quả chiến tranh còn để lại biết bao gia đình Việt Nam chưa tìm thấy mộ người thân yêu của mình. Thấu hiểu với những mất mát đau thương ấy, những người đang làm nhiệm vụ thiêng liêng “Đi tìm đồng đội”, đã và đang làm việc bằng chính cái tâm của mình, ngày đêm lặn lội, lao động quên mình mong sao sớm tìm thấy các anh. Chỉ tính từ năm 2017 đến nay đã quy tập trong nước được 210 hài cốt; Đội Quy tập mộ liệt sỹ, Cục Chính trị Quân khu 2 đã quy tập ở 6 tỉnh bắc Lào được 249 hài cốt. Tuy nhiên, trên dọc dài dải đất hình chữ S biết bao nghĩa trang, biết bao liệt sỹ có tên, nhưng xót xa hơn khi tận mắt nhìn thấy những dòng chữ “Liệt sỹ chưa rõ thông tin”. Các anh còn đang nằm ở đâu, dưới lòng sông, trên hang đá, dưới khe sâu; ở trong nước hay hy sinh vì nhiệm vụ quốc tế cao cả. Mong sao, hồn thiêng các anh sẽ chỉ dẫn để tất cả những hài cốt liệt sỹ còn lưu lạc trong nước, ngoài nước sẽ được tìm thấy, để đưa các anh về chăm nom hương khói và ru giấc ngủ ngàn thu, để các anh luôn ấm trong lòng đất mẹ Việt Nam.  

Bài, ảnh: TRUNG HIẾU