QK2 – Thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả nên nhiều chiến sĩ quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam đã anh dũng chiến đấu và hy sinh trên đất Bạn Lào, nhưng vì nhiều nguyên nhân mà chưa tìm được hài cốt, danh tính. Đó là điều trăn trở không chỉ của thân nhân liệt sỹ, còn là nỗi niềm đau đáu khôn nguôi của những người chuyên trách làm công tác tìm kiếm hài cốt liệt sỹ. Trong những năm gần đây, mặc dù gặp nhiều khó khăn chi phối, song cán bộ, đảng viên Đội Tìm kiếm, Quy tập mộ liệt sỹ (MLS) Cục Chính trị Quân khu đã không quản gian khổ và hiểm nguy, sẵn sàng vượt suối, băng rừng, lật bới từng lùm cây, ngọn cỏ tìm đồng đội đã hy sinh trên đất Bạn Lào để đưa về quê cha, đất mẹ.

Kỳ 1: Hiểm nguy không quản, gian khổ không sờn

Đội Tìm kiếm, Quy tập MLS, Cục Chính trị Quân khu 2 được thành lập và đi vào hoạt động từ năm 1994, đảm nhiệm tìm kiếm, cất bốc MLS thuộc 6 tỉnh Bắc Lào, đó là: Phông Sa Lỳ, U Đôm Xay, Luông Pha Băng, Xay Nha Bu Ly, Luông Nậm Thà, Bò Kẹo. Đây là địa bàn có diện tích rừng núi chiếm khoảng 70%, rất hiểm trở, đi lại vô cùng khó khăn, phức tạp; có 45 huyện với 3.008 bản, 28 dân tộc anh em sinh sống được chia thành 3 bộ tộc chính: Lào Thơng, Lào Lum, Lào Sủng; thời tiết được phân định làm 2 mùa rõ rệt: Mùa mưa và mùa khô.

Đội Tìm kiếm, Quy tập mộ liệt sỹ thực hiện nhiệm vụ tại tỉnh Luông Pha Băng.

Thượng úy QNCN, đảng viên trẻ Sùng A Hờ, Nhân viên Đội Tìm kiếm, Quy tập MLS, quê ở huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên được điều động sang công tác tại Đội đã 12 năm nay. Ngày mới sang, A Hờ còn nhiều băn khoăn, bỡ ngỡ, chưa quen với khí hậu thời tiết cũng như tập quán sinh hoạt của bà con. Song anh nhận thấy để hoàn thành tốt nhiệm vụ chỉ có cách tự tìm hiểu học tiếng và văn hóa Lào. Đến nay, A Hờ không chỉ giỏi tiếng Lào, am hiểu phong tục, tập quán mà còn rất thông thạo địa hình, địa vật. Nhiều lần A Hờ còn tham gia phiên dịch, kết nối giữa người Việt và người Lào. Khi nhận được thông tin có MLS từ các cựu chiến binh Việt Nam hay người dân bản địa cung cấp, Sùng A Hờ đều kịp thời báo cáo cấp ủy, chỉ huy, xây dựng kế hoạch và tiến hành xác minh hiện trường.

Khi xác định rõ được vị trí, chỉ huy cử một tổ hành quân đến địa điểm, bố trí nơi ăn nghỉ tạm thời sau đó đào bới, tìm kiếm, tất cả chỉ làm thủ công bằng sức người là chính. Vì toàn bộ hài cốt liệt sỹ cơ bản là nằm trong rừng sâu, núi cao, khe suối hiểm trở. Có khi chỉ từ một chiếc bình tông, một chiếc còi, chiếc lược, đôi dép nhựa có khắc tên… cũng là cơ sở tìm kiếm có giá trị. Mỗi đợt hành quân tìm kiếm hài cốt liệt sỹ từ 7 đến 10 ngày, đi bộ đường rừng cả ngày trời, đem theo đủ lương thực, thực phẩm, quân tư trang và dụng cụ, trang thiết bị làm việc. Mỗi cán bộ, đảng viên được giao đi tìm kiếm phải ăn ở, làm việc trong điều kiện vô cùng thiếu thốn, vất vả, hiểm nguy luôn rình rập bởi thú dữ nơi rừng thiêng nước độc, được mệnh danh là nơi “4 không” (không đường giao thông, không nước sạch, không sóng điện thoại và không điện lưới). Nhiều lần khi dùng hết lương thực, thực phẩm đem theo mà vẫn chưa tìm được hài cốt liệt sỹ, lại phải hành quân về nơi ở để tạm nghỉ ngơi, củng cố lực lượng, chuẩn bị thực phẩm, sau đó mới hành quân làm tiếp. Chuyện kiếm giọt nước sạch trong rừng là việc khó khăn nhất. Các chiến sĩ phải tìm nguồn nước suối hoặc nơi có cây chuối rừng chặt phát gốc chuối khoét để cho nước rỉ ra múc lấy nước nấu ăn.

Trung tá Hoàng Ánh Dương, Chính trị viên Đội Tìm kiếm, Quy tập MLS cho biết, toàn Đội 100% là đảng viên và đều là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, được lựa chọn kỹ từ các cơ quan, đơn vị trong LLVT Quân khu. Đây là nhiệm vụ có tính đặc thù rất cao nên đòi hỏi mỗi cán độ, đảng viên làm việc bằng cả trái tim, tấm lòng chân tình, nặng nghĩa tri ân với các đồng đội đã quên mình hy sinh vì nghĩa lớn. Vì vậy, khi được giao công việc đi xác minh, tìm kiếm, dù mùa khô hay mùa mưa, dù ngày hay đêm bộ đội đều rất nhiệt tình, trách nhiệm, hiểm nguy không quản, gian khổ cũng không sờn lòng. Do yêu cầu thực tiễn nhiệm vụ nên không ít lần cấp ủy, chỉ huy hội ý ngay tại bìa rừng hoặc trong lán tạm để đi đến quyết định khoanh vùng khu vực tìm kiếm, xử lý các tình huống phát sinh. Sau khi cấp ủy, chỉ huy hạ quyết tâm, bộ đội cũng hết lòng làm việc với hy vọng sớm tìm kiếm được hài cốt liệt sỹ.

Đã không ít lần các chiến sĩ tốn rất nhiều công sức, thời gian mà kết quả đạt được không như mong muốn. Song cũng không vì thế mà nản lòng, buông xuôi. Trái lại các chiến sĩ luôn kiên trì, bền bỉ, kết hợp từ tin báo của người cao tuổi ở bản địa với sơ đồ chôn cất, kết quả giải mã ký hiệu đơn vị, kỷ vật của gia đình làm cơ sở cho việc tìm kiếm MLS. Đã có nhiều xương cốt và kỷ vật của liệt sĩ được tìm thấy trong điều kiện rất nguy hiểm, trở ngại; tìm được cả mộ liệt sĩ tập thể. Đào bới, tìm kiếm từng lùm cây, khe suối, vách đá cheo leo ở giữa cánh rừng già vẫn còn muông thú sinh sống. Dù vậy nhưng anh em trong Đội luôn thương yêu nhau như anh em ruột thịt một nhà, vượt qua mọi khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ, Trung tá Hoàng Ánh Dương chia sẻ thêm.

Qua tìm hiểu được biết, trong Đội người có thâm niên dài nhất đã gần 20 năm, người ít nhất cũng 2 năm gắn bó với công việc tâm linh bên nước Bạn. Mỗi người một vùng quê, một hoàn cảnh khác nhau, nhưng đã về Đội là chung một chí hướng, một mục tiêu, tất cả vì nhiệm vụ cao cả thiêng liêng. Nhiều đồng chí do bận công tác cả năm không được về thăm gia đình, người thân; ăn ở, làm việc trong điều kiện thiếu thốn, nhưng tất cả luôn lạc quan, tin tưởng vào cấp ủy, chỉ huy, cùng nhau chia ngọt sẻ bùi, đồng cam cộng khổ, dựa vào người dân nước Bạn để làm việc đem lại kết quả cao nhất.

DUY TUẤN – TRUNG HIẾU