QK2 – Ngày 9 tháng 5 năm 1945 là một ngày ghi nhớ trong lịch sử của nhân loại. Bằng sức mạnh của mình, Hồng quân và nhân dân Liên Xô đã chiến thắng chủ nghĩa phát xít Đức, giành lại hòa bình cho nhân dân các nước Châu Âu. Thắng lợi của Liên Xô và đồng minh khi đó đã tạo ra tiền đề quan trọng, đưa thế giới chuyển sang thời kỳ mới.

Trong lịch sử nhân loại, chiến tranh thế giới lần thứ 2 là một cuộc chiến tranh quy mô lớn chưa từng có, kéo dài 6 năm, lan rộng khắp toàn cầu, gây ra thảm họa vô cùng to lớn đối với nhân loại. Khoảng 100 triệu binh sĩ và dân thường đã chết trong thế chiến lần thứ 2.

Các chiến sĩ Hồng quân Liên Xô vẫy cờ chiến thắng tại Berlin.

Riêng Liên Xô, thời kỳ đó đã có khoảng 60 triệu người thương vong cùng với sự tổng thất lớn lao về kinh tế. Tuy nhiên, cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại của nhân dân và  kéo dài khoảng 5 năm (1941-1945) đã đập tan chủ nghĩa phát xít Đức, giành lại hòa bình cho nhân dân các nước châu Âu.

Tiếp đó, Hồng quân Liên Xô tiếp tục mở rộng phạm vi tiến công, tiêu diệt đội quân Quan Đông tinh nhuệ, buộc quân phiệt Nhật Bản ký Hiệp ước đầu hàng, kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ hai.

Chiến thắng chủ nghĩa phát xít của Quân đội Liên Xô anh hùng đã tạo điều cho một loạt các nước châu Âu và châu Á vùng lên xoá bỏ ách thống trị thực dân, phát xít, thiết lập chính quyền dân chủ nhân dân, qua đó hình thành hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới.

Chiến thắng của Liên Xô là điều kiện thời cơ cho cách mạng Việt Nam thời kỳ đó. Cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là minh chứng sinh động về sự nhạy bén trong nhận định và chỉ đạo chớp thời cơ khởi nghĩa của Ðảng ta.

Thời cơ trong cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945 của ta le lói từ những năm đầu của Chiến tranh thế giới lần thứ 2. Cuối năm 1940, Hội nghị Trung ương Ðảng lần thứ 7 đã nhận định về thời cơ của cách mạng Việt Nam. Đấy chính là phát xít Ðức tiến công nước Pháp, Pa-ri đã thất thủ rơi vào tay quân Ðức, còn ở Việt Nam,   Nhật – Pháp tranh nhau miếng mồi Ðông Dương. Phân tích về diễn biến cuộc chiến tranh giữa phe phát-xít và Ðồng minh, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc khẳng định, thắng lợi cuối cùng sẽ thuộc về phe dân chủ và nhận định thời cơ giải phóng dân tộc đang đến rất gần, tình thế cách mạng sắp xuất hiện.

Tháng 5 năm 1941, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 8 của Đảng đã đánh giá, tình hình thế giới, Liên Xô và các nước Ðồng minh sẽ chiến thắng chủ nghĩa phát xít, chính quyền của phát xít Nhật lung lay. Hội nghị nhận định: Trong lúc này nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc thì chẳng những toàn thể quốc gia dân tộc chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được.

Từ nhận định đó, Ðảng chỉ đạo tích cực xây dựng lực lượng cách mạng trước hết tập trung xây dựng lực lượng chính trị rộng khắp của quần chúng, đồng thời xây dựng LLVT cách mạng; chủ động đón thời cơ, nổi dậy giành chính quyền, khởi nghĩa từng phần, tiến tới tổng khởi nghĩa. Đảng quyết định thành lập Mặt trận Việt Minh, kêu gọi nhân dân giương cao ngọn cờ giải phóng dân tộc, tích cực chuẩn bị lực lượng, đứng về phe Ðồng minh chống phát xít.

Ngày 9-3-1945, Nhật đảo chính Pháp, kéo theo đó là tình trạng khủng hoảng chính trị ở Việt Nam. Ngay lập tức Ban Thường vụ Trung ương Ðảng đã họp và đưa ra những nhận định khách quan về thời cơ khởi nghĩa đang đến rất gần: “Những cơ hội tốt đang giúp cho những điều kiện khởi nghĩa mau chín muồi” và ra Chỉ thị: “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Ðảng phát động cao trào kháng Nhật cứu nước.

Sau khi phát xít Đức, Ý thất bại trên chiến trường châu Âu; phát xít Nhật ở châu Á đang trên đường thất bại và sụp đổ, Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn chỉ thị, thời cơ đã đến, dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập.

Ngày 13-8-1945, phát xít Nhật đầu hàng Ðồng minh. Ðảng ta khẳng định, tình thế cách mạng đã xuất hiện, đây là cơ hội giải phóng dân tộc ngàn năm có một: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”.

Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam đã tiến hành thành công cuộc Cách mạng Tháng Tám lịch sử, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra kỷ nguyên tự do, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám chính là sự kết hợp thành công giữa chuẩn bị nội lực và đón bắt thời cơ do chính chiến thắng chủ nghĩa phát xít của Quân đội Liên Xô và các nước đồng minh mang lại. Nhưng ý nghĩa thời đại và tầm vóc lịch sử của Chiến tranh Thế giới lần thứ hai, của chiến công đánh bại chủ nghĩa phát xít vẫn còn nguyên giá trị.

VIỆT LONG (tổng hợp)