QK2 – Cách đây 75 năm, ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà – Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á. Ngay từ khi ra đời, Đảng và Chính phủ đề ra nhiệm vụ củng cố chính quyền, chống thực dân Pháp, bài trừ nội phản và cải thiện đời sống nhân dân; đồng thời khẩn trương thiết lập bộ máy Nhà nước cách mạng trong đó có cơ quan Tòa án. Vì vậy, ngày 13/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 33/SC thành lập các Tòa án quân sự (TAQS) trong phạm vi cả nước để xét xử đối với tất cả các đối tượng làm bất cứ việc gì phương hại đến nền độc lập dân tộc. Do đó, Tòa án quân sự là tiền thân của hệ thống Tòa án nhân dân hiện nay và ngày 13/9 hàng năm đã trở thành Ngày truyền thống của hệ thống TAND Việt Nam. 

Từ năm 2015 đến nay, 100% vụ án các Tòa án Quân sự thuộc Quân khu xét xử, thụ lý đảm bảo đúng thẩm quyền và thời gian luật định.

Đối với TAQS Quân khu 2, là đơn vị được thành lập muộn nhất, được chia tách từ TAQS Quân khu 1, ra đời ngày 1/7/1978. TAQS Quân khu 2 luôn chủ động phối hợp phát hiện, điều tra, truy tố và xét xử tội phạm; tuyên truyền pháp luật, giữ nghiêm kỷ luật nhằm nâng cao sức chiến đấu của Lực lượng vũ trang Quân khu.

Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc thắng lợi, quân và dân cả nước tập trung xây dựng kinh tế và củng cố quốc phòng. Nền kinh tế thị trường mở ra nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức mới. Tình hình tội phạm trong và ngoài quân đội diễn biến phức tạp. Nhiều loại tội phạm mới xuất hiện, trong những năm 1980 – 1986, TAQS Quân khu đã tổ chức xét xử hàng trăm vụ án hình sự xảy ra trên địa bàn Quân khu. Hầu hết các vụ án hình sự được xét xử lưu động tại các đơn vị, chủ yếu là vùng sâu, vùng xa trên địa bàn các tỉnh biên giới. Nhiều vụ án trọng điểm được tổ chức xét xử điển hình tại nơi xảy ra tội phạm đã góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh, phòng chống tội phạm trong giai đoạn cách mạng mới, củng cố và xây dựng niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và Quân đội.

Năm 1986, Pháp lệnh tổ chức Toà án quân sự 1986 có hiệu lực thi hành. Theo tổ chức biên chế mới, ngoài TAQS Quân khu còn có 2 TAQS Khu vực được thành lập (TAQS Khu vực 1 đặt trụ sở tại Lai Châu; TAQS Khu vực 2 đóng tại Vĩnh Phú, nay là tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ). Giai đoạn này, đất nước ta đối mặt với muôn vàn thách thức. Vì vậy, hoạt động của các Toà án cũng gặp nhiều khó khăn, các Toà án quân sự Khu vực làm việc trong doanh trại Bộ CHQS tỉnh Vĩnh Phú và Lai Châu nhưng liên tục phải chuyển đổi chỗ ở. Phương tiện không có, cán bộ đi xét xử bằng phương tiện giao thông công cộng. Các vụ án ở vùng sâu, vùng xa, cán bộ Toà án phải đi bộ và trông coi bị cáo dọc đường khi xét xử lưu động…

Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng trong đó tập trung đổi mới về chính trị, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN, từ năm 1990 đến nay, cùng với việc thực hiện chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, chiến lược cải cách tư pháp; xây dựng đội ngũ cán bộ… đã đem lại nhiều sự đổi thay to lớn với các cơ quan tư pháp nói chung và TAQS nói riêng. Cùng với đó, tổ chức biên chế TAQS cũng thay đổi, từ chỗ biên chế 2 TAQS Khu vực, đến 5/2020, Quân khu đã tổ chức sáp nhập 2 TAQS Khu vực 1 và 2 thành TAQS Khu vực Quân khu theo Nghị quyết số 571/NQ-UBTVQH14 ngày 10/9/2018 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội…

Nhìn lại chặng đường lịch sử 75 năm qua, dưới sự lãnh đạo của  Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, TANDTC, TAQS Trung ương; Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu, TAQS Quân khu từ chỗ chỉ có 6 cán bộ chính trị, quân sự ở các đơn vị chưa được đào tạo cơ bản chuyển sang làm công tác pháp luật; cơ sở vật chất nghèo nàn, đến nay toàn ngành đã được xây dựng 2 trụ sở hiện đại, tiện nghi với biên chế 29 cán bộ đều có trình độ cử nhân luật trong đó có 6 đồng chí là thạc sĩ luật. Trong suốt chiều dài lịch sử ấy, cùng với nhiệm vụ xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, bảo vệ sức mạnh chiến đấu của quân đội, các TAQS Quân khu đã tích cực tham mưu cho Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu và cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ quan, đơn vị về việc tổ chức, thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật; tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật; trợ giúp pháp lý và giải quyết các xung đột pháp luật. Các hoạt động hành chính pháp lý, huấn luyện quân sự và các chế độ nền nếp học tập, sinh hoạt của quân đội được tổ chức có hiệu quả tốt và nghiêm túc.

Với những kết quả đó, hàng năm, tập thể các chi, đảng bộ TAQS Quân khu luôn vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức; 100% đảng viên hoàn thành tốt và xuất sắc nhiệm vụ; nhiều tập thể và cá nhân đã được tặng bằng khen, giấy khen, đơn vị quyết thắng, đơn vị tiên tiến. Đặc biệt các năm 2015, 2018, 2019, Toà án quân sự Quân khu đã được Bộ Quốc phòng tặng Bằng khen; năm 2018 và 2020, TANDTC tặng Bằng khen; năm 2019 được nhận Cờ thi đua của Tòa án nhân dân tối cao; năm 2020, Tòa án quân sự Quân khu đã được Hội đồng TĐKT Quân khu đề nghị Bộ Quốc phòng xem xét làm thủ tục tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ…

Bề dày thành tích 75 năm cống hiến và trưởng thành đó luôn gắn liền với sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo, đùm bọc, giúp đỡ của TAQS Trung ương; Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu; Đảng uỷ, chỉ huy Cục Chính trị; các cơ quan tư pháp cùng các cơ quan, đơn vị; cấp ủy, chính quyền và nhân dân các địa phương trên địa bàn. Điều đó mãi là động lực thôi thúc, động viên các thế hệ cán bộ TAQS Quân khu hôm nay tiếp nối truyền thống vẻ vang của ngành để xứng đáng là chỗ dựa tin cậy, niềm tin và công lý cho cán bộ, chiến sĩ Lực lượng vũ trang Quân khu và nhân dân.

Đại tá LÊ THÀNH NAM, Chánh án Tòa án quân sự Quân khu